Dywergencja jest ulubionym sygnałem wielu traderów. Występuje rzadko, ale pozwala znaleźć punkty wejścia i wyjścia z rynku, wiedząc, kiedy zmieni się kierunek ceny. Ponadto jest to uniwersalny sygnał, który można otrzymać na różnych wskaźnikach. Dzięki temu handel na byczej czy niedźwiedziej dywergencji nie wymaga zasadniczej zmiany strategii handlowej.
W artykule przyjrzymy się szczegółowo, czym jest dywergencja i przeanalizujemy jej odmiany. Przyjrzyjmy się sposobom wykrywania rozbieżności na wykresie za pomocą wskaźników technicznych MACD, Stochastic i RSI.
Artykuł obejmuje następujące tematy:
Czym jest dywergencja?
Dywergencja jest klasyczną rozbieżnością między maksimami i minimami trendu wykresu cenowego a odczytami wskaźnika. Pojawienie się dywergencji z reguły wskazuje na nieuchronne odwrócenie trendu.
Może być stosowana w analizie z dowolnymi metodami badania rynku, na przykład Price Action i analizą wskaźnikową. W zależności od kierunku ruchu linii trendu wyróżnia się dwa rodzaje dywergencji: byczą i niedźwiedzią.
Przeciwne zjawisko występuje również na rynku. Jest to konwergencja. W ramach analizy technicznej pojęcia te są często mylone. Aby uniknąć nieporozumień, wszystkie zbieżności i rozbieżności kierunku cen i wskaźnika technicznego nazwane zostały w materiale „dywergencją”.
W artykule „Dywergencja i konwergencja na Forex. Rozważamy, co to takiego i jak prawidłowo stosować" szczegółowo zostały przeanalizowane przykłady dywergencji i konwergencji oparte na "podwójnym szczycie" i innych figurach TA.
Czym jest bycza dywergencja?
Klasyczna bycza dywergencja powstaje zanim bieżący trend odwróci się w górę. Występuje w momencie, gdy wykres cenowy tworzy nowy dolne minimum, a wskaźnik, na przykład, wskaźnik względnej siły RSI ma tendencję do wzrostu. W przypadku dywergencji byka zbieżność zachodzi po wytyczonych liniach zgodnie z minimalnymi wskaźnikami wskaźnika i wykresu. Dla lepszego zrozumienia rozważmy formację dywergencji byka na przykładzie.
Powyższy wykres BTCUSD pokazuje trend niedźwiedzi, któremu towarzyszy wzrost krzywej wskaźnika technicznego RSI. Niebieskie linie, przeprowadzone wg minimów wskazań wskaźnika i wykresu cenowego, różnią się kierunkami, czyli wykazują dywergencję. Ten potężny sygnał jest następnie realizowany jako zmiana nastrojów rynkowych na korzyść byków.
Oprócz klasycznej dywergencji istnieje ukryta dywergencja byka. Sam sygnał i jego wartość są odwrotnym podobieństwem klasycznej formacji. Zamiast zbieżności skonstruowanych wg minimów linii, przy ukrytej dywergencji, następuje ich rozbieżność. Przez pewien czas po utworzeniu sygnału trend byczy trwa.
Powyżej znajduje się przykład ukrytej dywergencji byka. Zauważmy, że na wykresie cenowym widać wzrost poziomów minimów, natomiast w oknie RSI poprzednie lokalne minimum było wyżej niż poprzednie. W efekcie linie sygnałowe wykazują dywergencję.
Ukryta dywergencja byka jest sygnałem kontynuacji trendu. Po uformowaniu się sygnału rynek nie dąży do zmiany kierunku, a wręcz przeciwnie, wykazuje silną tendencję wzrostową.
Czym jest niedźwiedzia dywergencja?
Niedźwiedzia dywergencja sugeruje, że siła trendu słabnie, a kierunek rynku wkrótce zmieni się na przeciwny. Występuje, gdy na wykresie cen powstaje górne maksimum, które przewyższa poprzednie, a na wskaźniku stochastycznym, przeciwnie, powstaje mniejsze maksimum.
Powyżej znajduje się przykład niedźwiedziej dywergencji. Wykres ceny EURUSD pokazuje coraz wyższe maksima, a w oknie wskaźnika RSI widać coraz niższe maksima. W konsekwencji można stwierdzić, że dochodzi do klasycznej niedźwiedziej dywergencji i późniejszego odwrócenia ceny w dół.
Ukryta dywergencja niedźwiedzia występuje w trendach spadkowych, gdy wykres cen tworzy niższe maksima, a wykres wskaźników – wysokie. Oznacza to, że istnieje zbieżność linii, narysowanych na dwóch lokalnych maksimach. Figura ta świadczy o fałszu sygnałów do odwrócenia trendu, czyli kontynuacji ruchu ceny do nowych minimów.
Powyższy wykres pokazuje, w jaki sposób dochodzi do niedźwiedziej dywergencji ukrytego typu. Po utworzeniu się takiej dywergencji niedźwiedzia oczekuje się, że impuls spadkowy będzie się nadal poruszał i zwiększy nachylenie w dół zgodnie z oczekiwaniami.
Jak określić dywergencję byka i niedźwiedzia
Aby zidentyfikować formację byczej dywergencji, wystarczą dwa warunki: obecność przedłużającego się trendu i powstanie formacji podwójnego dna. Poszukajmy dywergencji na przykładzie pary walutowej EURJPY.
Powyższy wykres tygodniowy pokazuje długoterminowy trend niedźwiedzi z wyłaniającym się podwójnym dnem (zaznaczonym na niebiesko). Jest to najodpowiedniejsze miejsce do tworzenia dywergencji byka.
Po połączeniu lokalnych minimów w znalezionej formacji, można zauważyć, że linia sygnałowa ma nachylenie w dół.
Analogiczną linię budujemy na wykresie wskaźnika RSI. Widzimy, że linie sygnałowe wykresu cenowego i wskaźnika są różne. Ponieważ najwyższe minimum RSI w ramach formacji pokrywa się z najniższym punktem ceny, możemy mówić o powstaniu dywergencji byka i szybkiej zmianie trendu.
Punkt wejścia pojawia się natychmiast po wskazaniu impulsu cenowego. Na powyższym wykresie manewr ten jest dobrze obliczany. W takim przypadku Stop Loss powinien znajdować się niżej niż lokalne minimum cenowe.
W wyniku realizacji dywergencji byka nastąpiła zmiana nastrojów na rynku i ukształtował się obecny bieżący trend, skierowany w górę.
Do poszukiwania dywergencji można wykorzystać nie tylko RSI, ale także dowolny inny wskaźnik analizy technicznej. Na kolejnym wskaźniku potwierdzimy prawdziwość obrazu dywergencji za pomocą wskaźnika MACD.
Na wykresie GBPUSD niebieskie kółka oznaczają lokalne maksima wykresu cenowego i wskaźnika MACD. Widać tu, że ekstremum wskaźnika nie odpowiada najwyższemu maksimum ceny. Przeprowadzone po wyznaczonych punktach linie sygnałowe rozchodzą się, dlatego występuje dywergencja niedźwiedzia.
Zwróć uwagę, że przy wykorzystaniu MACD w celu określenia dywergencji lepiej jest zastosować maksima wygładzonej średniej ruchomej, które odzwierciedlają stan rynku bez krótkotrwałego szumu.
Na podstawie podanych przykładów można wywnioskować główną regułę: do określenia dywergencji zawsze stosuje się ekstrema wykresu cenowego oraz wskaźnik tego samego porządku czasowego i tego samego typu. Innymi słowy, maksima są porównywane do maksimów wskaźników, a minima do minimów.
Wskaźniki handlowe dywergencji byka i niedźwiedzia
Wszelkie wskaźniki, które w taki czy inny sposób odzwierciedlają zmienność na rynku, mogą być wykorzystywane do wykrywania dywergencji. Istnieją tu jednak również pewne niuanse.
Na przykład wskaźniki o długim opóźnieniu mogą dawać fałszywe sygnały. Dlatego większość traderów wykorzystuje popularne RSI, MACD i Stochastic Oscillator do handlu dywergencją.
MACD
Wskaźnik MACD pokazuje zbieżność i rozbieżność średnich ruchomych, z których jedna jest szybka, z minimalnym okresem, druga jest sygnałowa, płynniejsza i powolna. Oprócz tych dwóch linii wskaźnik wyświetla histogram, pokazujący różnicę między dwiema krzywymi. Im większa jest odległość między punktami średnich ruchomych, tym dłuższa kolumna histogramu.
Za pomocą wskaźnika MACD dywergencja może być konstruowana na dwa sposoby:
wzdłuż linii sygnałowej (jak w przykładzie powyżej);
wg kolumn histogramu.
Powyższy wykres pokazuje, że ceny spadają. Innymi słowy, wraz z aktualizacją minimów następuje ruch w dół. Jednocześnie na histogramie MACD widoczny jest wzrost minimów. Wszystko wskazuje na to, że mamy do czynienia z klasyczną dywergencją byka, co oznacza, że możemy spodziewać się wzrostu ceny.
Oscylator stochastyczny
Stochastic Oscillator pokazuje pozycję bieżącej ceny w stosunku do przedziału cenowego dla okresu wybranego przez tradera. Wskaźnik ten służy do określenia potencjalnego kierunku aktualnego trendu, jego siły, wykupienia oraz wyprzedania.
Stochastic jest również dobry do wykrywania sygnału dywergencji. Kierunkowa jest budowana wg linii wskaźnika, która pokazuje zmiany na rynku z minimalnymi opóźnieniami. Powyższy rysunek przedstawia przykład niedźwiedziej dywergencji wykrytej przy pomocy Stochastic.
RSI
RSI to kolejny wskaźnik, który jest jednym z najczęściej stosowanych do określania dywergencji. Jego nazwa tłumaczy się jako wskaźnik siły względnej. Wskaźnik wyświetla graficznie stosunek dodatnich i ujemnych zmian cen. Z pomocą RSI można śledzić trendy cenowe, ich siłę, poziom zmienności rynku, a także szukać punktów odwrócenia.
Dywergencje na wskaźniku RSI budowane są na punktach szczytowych linii sygnałowej, jak na powyższym wykresie. Często dywergencje kaskadują, formując się jedna za drugą. Sygnał można dodatkowo potwierdzić wykupieniem lub wyprzedaniem, czyli wyjściem wykresu poza strefy 30% i 70%.
Z wykresu wynika, że w momencie dywergencji rynek był w stanie wykupienia, co wskazuje na słabość trendu wzrostowego i jego możliwym zakończeniu.
Bollinger Bands
Wstęgi Bollingera, w przeciwieństwie do poprzednich narzędzi, odnoszą się do wskaźników trendów, które pokazują kierunek ceny i siłę tendencji rynkowych. Składa się ze średniej ruchomej i średnich kwadratowych, które tworzą kanał cenowy.
Poszukiwanie dywergencji wg linii Bollingera różni się od omówionych wcześniej metod. Wskaźnik pomaga filtrować rozbieżności i potwierdzać ich prawdziwość.
Oscylator będzie nadal potrzebny do poszukiwania zbieżności i rozbieżności. Powyższy wykres pokazuje dywergencję niedźwiedzią za pomocą RSI. Specyfiką pracy z Wstęgami Bollingera jest to, że wejście w strefę wykupienia lub wyprzedania jest również brane pod uwagę jako dywergencja.
Ponadto powyższy wykres pokazuje kaskadę z dywergencji. Fioletowe i pomarańczowe linie podkreślają zwykłe niedźwiedzie dywergencje, zbudowane wg wykresu ceny. Ostatnia dywergencja, oznaczona czerwoną linią, nie jest widoczna. Korzystając jednak z Wstęg Bollingera, można stwierdzić, że cena wyszła poza obszar górnej linii, wpadając w strefę wyprzedania. Jednocześnie w oknie wskaźnika RSI linia pozostawała w obszarze równowagi rynkowej. Jest to dywergencja fałszywego ruchu cenowego, która zasadniczo kończy serię kaskad.
Powyższy wykres przedstawia kolejny przykład pracy z Wstęgami Bollingera. Sygnał wczesnego odwrócenia zaznaczony jest niebieskim okręgiem, gdzie krzywa RSI weszła do strefy wykupienia, a wykres cenowy pozostał w obszarze wstęg wskaźnika. Następnie widać formowanie się klasycznej niedźwiedziej dywergencji, co potwierdzają sygnały wskaźnika. Ekstrema cenowe w pomarańczowym okręgu są wyższe niż poprzednie i wykraczają poza granice pasm. A maksima krzywej wskaźnika są niżej i mieszczą się w obszarze równowagi rynkowej. Sygnał potwierdza duża czerwona świeca. W tej sytuacji najkorzystniejsze są shorty.
Podsumowanie
Dywergencja jest uniwersalnym sygnałem odwrócenia i kontynuacji trendu, działającym na dowolnych interwałach czasowych. Ma to znaczenie zarówno dla aktywów kryptowalutowych, par walutowych, akcji, jak i innych instrumentów handlowych. Główną zaletą sygnału dywergencji jest jego wyprzedzający charakter.
Jednocześnie budowanie strategii handlowej wyłącznie na dywergencjach byłoby dużym błędem. Podobnie jak wszystkie wskaźniki wyprzedzające, dywergencja jest często fałszywa. Przy czym wykorzystanie sygnałów dywergencji może jakościowo poprawić trading, zwiększyć dokładność prognozowania i zmniejszyć opóźnienie.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące dywergencji byka i niedźwiedzia
Dywergencja może być zarówno bycza, jak i niedźwiedzia. Dywergencja niedźwiedzia wskazuje o nadchodzącym spadku ceny, a bycza – o jej prawdopodobnym wzroście.
To zależy od tego, jaką pozycję zająłeś na rynku. Jeśli szukasz punktu wyjścia z rynku, sprzedajesz aktywa lub zamierzasz zawrzeć krótką transakcję, jest to zdecydowanie dobry sygnał dla Ciebie.
Oscylatory najlepiej nadają się do wykrywania dywergencji na wykresie. Są to Awesome Oscillator, Stochastic, MACD, RSI. Nowicjusze mogą wyszukiwać dywergencji za pomocą Wstęg Bollingera i oscylatora. Zaawansowani traderzy często szukają rozbieżności za pomocą wielkości salda.
Klasyczna dywergencja byka pojawia się na trendzie niedźwiedzim i poprzedza odwrócenie w górę. Łatwo jest określić, kiedy minima oscylatora nie odnawiają się za cenią. Ważne jest, aby wziąć pod uwagę, że dywergencje mogą kaskadować, a do podjęcia ostatecznej decyzji handlowej konieczne jest oczekiwanie na potwierdzenie sygnałów.
Klasyczna niedźwiedzia dywergencja pojawia się na trendzie byczym i poprzedza odwrócenie w dół. Łatwo stwierdzić w momencie, gdy wysokie wartości oscylatora nie odnawiają się za ceną. Po uformowaniu się niedźwiedziej dywergencji trzeba poczekać na sygnał potwierdzający i dopiero wtedy otworzyć krótką pozycję.
Wiele osób błędnie uważa, że dywergencja jest tylko sygnałem odwrócenia. Ważne jest, aby zrozumieć rodzaje dywergencji i prawidłowo je diagnozować. Klasyczne wskazują na odwrócenie trendu, zaś ukryte i rozszerzone – na jego kontynuację. Należy mieć na uwadze, że sygnały te mogą być formowane w rzędzie jeden za drugim. Konieczne jest zatem uzyskanie potwierdzenia dywergencji przy pomocy innych narzędzi handlowych i reakcji rynku.
Dywergencję można uznać za wypracowaną, jeśli towarzyszy jej silny impuls rynkowy. Im więcej dywergencji jest szeregu, tym silniejszego ruchu można się spodziewać. Dywergencje można również potwierdzić, jeśli znajduje się inne dywergencje na starszych i młodszych interwałach czasowych.
Jeśli rozbieżność RSI z ceną występuje w maksimach trendu byczego, jest to oznaka odwrócenia w dół. Jeśli dywergencja występuje minimach, jest to zwykła dywergencja byka – sygnał do odwrócenia w górę.
Wg kierunku trendu wyróżnia się dywergencję byka i niedźwiedzia. A zgodnie ze strukturą, sygnałami i metodą definiowania: klasyczną, ukrytą i rozszerzoną.
Dywergencja niedźwiedzia jest wyprzedzającym sygnałem przyszłego spadku ceny, opartego na rozbieżnościach ekstremów cenowych i wskaźnika (oscylatora).
Dywergencja w akcjach nie różni się niczym od dywergencji na rynku walutowym i innych instrumentach handlowych. Określana jest wg tych samych zasad i daje te same sygnały.
Bycza regularna dywergencja ma miejsce, gdy wykres ceny na rynku niedźwiedzim tworzy niższe minima, a wskaźnik – wyższe. Zapowiada odwrócenie ceny.
Treść tego artykułu stanowi wyłącznie prywatną opinię autora i może nie pokrywać się z oficjalnym stanowiskiem LiteForex. Materiały publikowane na tej stronie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie mogą być traktowane jako porada inwestycyjna ani konsultacja w rozumieniu dyrektywy 2014/65/UE.
Zgodnie z przepisami prawa autorskiego artykuł ten jest chronionym obiektem własności intelektualnej, co obejmuje zakaz kopiowania i rozpowszechniania bez zgody.
