Ryzyko to pierwsze, co powinien przewidzieć każdy, kto planuje spróbować się jako trader/inwestor. Ryzyko utraty pieniędzy z powodu force majeure, ryzyko wpadnięcia w „maszynkę do mięsa” animatorów rynku, którzy zmieszają wszystkie karty, ryzyko popełnienia błędu w analizie technicznej lub przeoczenia czegoś w fundamentalnej. Zupełne uniknięcie ryzyka jest niemożliwe, ale można go zoptymalizować lub sprowadzić do minimum. o zarządzaniu ryzykiem na Forex oraz o tym, jak minimalizować/optymalizować ryzyko handlowe w tradingu i podczas tworzenia portfela inwestycyjnego przeczytacie w niniejszym przeglądzie.
Artykuł obejmuje następujące tematy:
Krótki przewodnik dla początkujących
W czwartek, 15 stycznia 2015 roku Bank Centralny Szwajcarii szokował rynek walutowy, znosząc pułap kursu franka w stosunku do euro, utrzymywany od ponad 3 lat. I po oświadczeniu Banku Centralnego kurs franka wzleciał w stosunku do dolara USA i euro o ponad 30%, szwajcarski rynek akcji przeciwnie, załamał się o 10% z powodu czego ucierpieli eksporterzy. Skutki dla traderów okazały się katastroficzne. Ci, którzy grali na obniżenie franka (utrzymywali krótkie pozycje pary) po prostu w jednej chwili stracili depozyty na stop out. Szczęścia nie mieli także brokerzy, którzy mieli problemy ze zbywalnością.
W sobotę, 14 września 2019 r. rafinerie ropy naftowej w Arabii Saudyjskiej zostały zaatakowane przez drony, w efekcie czego zostały utracone moce, wynoszące około 50% całej mocy kraju i realizujące ponad 5% światowych dostaw ropy. Wraz z początkiem handlu w poniedziałek futures ropy marki Brent natychmiast wzleciały o 19 – 20%. Był to rekordowy wzrost intraday od czasów wojny w Zatoce Perskiej w 1991 r. Ci którzy nie zdążyli zamknąć przed weekendem krótkich transakcji, nie mieli szczęścia.
Oba przytoczone powyżej przykłady to ryzyko handlowe. Całkowicie jego przewidzenie jest niemożliwe, dlatego, jak zawsze, pozostaje prawdopodobieństwo force majeure. Ale zminimalizować można. Do tego wraz ze wzrostem ryzyka, rośnie i prawdopodobieństwo zysku. Weźmy ten przykład z ropą: jeśli traderzy z krótkimi pozycjami ponieśli straty, to ci, którzy postawili na wzrost, w ciągu jednego dnia zarobili 20%.
W przeglądzie postaram się odtworzyć dwie podstawowe strony minimalizowania ryzyka: błędy podczas stosowania analizy technicznej i ogólnego ryzyka przy tradingu lub tworzeniu portfela inwestycyjnego. Zdanie jest poniekąd subiektywne, dlatego proponuję podejść do niego krytycznie i omówić artykuł w komentarzach!
Klasyfikacji w tradingu jest wiele, sztywnego rozgraniczenia tu nie ma. Oprócz tego w różnych źródłach wykorzystywana jest różna terminologia, co również nieco myli.
Rodzaje ryzyka w tradingu:
- Ryzyko handlowe. Ryzyko straty wskutek czynników rynkowych, mających wpływ na kierunek ruchu ceny, a także na skutek błędu analizy (prognozy) sytuacji na rynku.
- Ryzyko techniczne. Ryzyko straty na skutek problemów technicznych: zawieszanie się platformy, niezadziałanie zleceń, oszustwo ze strony brokera i t. d.
- Ryzyko psychologiczne (zachowawcze). Ryzyko błędu wskutek stanu emocjonalnego człowieka: hazard, zmęczenie, euforia, chciwość i t. d.
Rozpatrzę jedynie ryzyko handlowe.
Ryzyko handlowe to niejasność w stosunku do przyszłych zmian ceny pod wpływem rynkowych lub nie czynników. W istocie trader, w przypadku już otwartej transakcji ponosi tylko jedno ryzyko, błąd w określaniu kierunku ruchu ceny. Jeśli cena poszła w przeciwną do otwartej stronę, trader ponosi stratę.
Jeśli transakcja jeszcze nie została otwarta, to ryzyko handlowe polega na błędzie prognozy kierunku trendu lub jego odwrócenia. Zaznaczyć chcę, że jako takiego wyraźnego określenia terminu „trendu” nie ma, dlatego jego rozumienie przez traderów jest subiektywne. Trader sam określa dla siebie wielkość amplitudy krytycznej (odwrócenie ceny), co nazywa się limitem ryzyka i zależy od kwoty pieniędzy na depozycie. Innymi słowy jeden trader gotów jest wytrzymać, na przykład, obsunięcie 100 punktów, inny – 20 punktów. Poziom (limit) ryzyka każdy dla siebie określa sam, ale w tym celu należy rozumieć naturę jego pojawienia się.
Natura pojawiania się ryzyka handlowego
- Błąd w analizie i prognozie . każda publikacja informacji statystycznej, komunikat lub rezultaty posiedzenia FED, banków centralnych i t. d. mają swój skutek. Pytanie, czy inwestor prawidłowo oszacował znaczenie tej,czy innej wiadomości? i czy sprawdziły się prognozy większości? Te i inne czynniki trader powinien uwzględnić w prognozie. I błędy zdarzają się nierzadko. A także często trader coś wypuszcza, zapominając przewidzieć, z jakiego powodu popełnia błąd w prognozie.
- Force majeure. Może on przyjmować dowolne formy: nieoczekiwana decyzja polityczna, katastrofa przemysłowa, atak terrorystyczny, odkrycie nowych złóż minerałów, pojawieniu się na rynku nowego produktu, który wcześniej nie był zapowiadany, nagłe bankructwo. Force majeure może mieć zarówno natychmiastowe skutki, jak i długoterminowe. Jako przykład długoterminowego force majeure można przytoczyć krach „baniek internetowych” i kryzys hipoteczny w USA, który przerodził się w światowy. Nawiasem mówiąc są i tacy, którzy zdołali na kryzysie hipotecznym zarobić. (Rekomenduję obejrzeć film „Big short”, gdzie zostałą znakomicie opisana ta sytuacja).
- Czynnik ludzki. Błąd ujęcia formacji, sygnałów na skutek zmęczenia, nieuwagi i t. d.
Jeszcze jedna klasyfikacja przewiduje uproszczony podział przyczyn ryzyka handlowego na ryzyko błędów prognozy w analizie technicznej, fundamentalnej i czynnik ludzki. Przyczyny ryzyka fundamentalnego już wymieniłem wyżej w punkcie „Force majeure”, a na ryzyku, pojawiającym się wskutek błędów analizy technicznej zatrzymam się na dłużej.
1. Wysoka zmienność w chwili otwarcia transakcji. Im większa jest zmienność, tym większa jest amplituda ruchu ceny, tym więcej i szybciej na niej można zarobić. Niby logiczne, ale ryzyko polega na ocenie tej samej zmienności, przecież na odwrotnym ruchu ceny można stracić więcej, niż zarobić. Dane wskaźników są subiektywne, jak i dane kalkulatorów zmienności.
Rada. Określajcie zmienność wizualnie. Korytarz cen może być określany przez amplitudę między przeciwległymi ekstremami fraktalnymi lub nagromadzeniem świec. Na początek można potrenować na historii. Dla początkujących traderów będzie to trudne (wiem z doświadczenia). Dlatego druga rada: podwyższona zmienność, różna od średniodniowej, obserwowana jest w chwili pojawienia się czynników fundamentalnych. Po prostu nie otwierajcie w tej chwili transakcji.
2. Wyrównany handel. Strategia handlowa zgodnie z poziomami jest indywidualna: ktoś otwiera transakcje „na odskok”, ktoś „na przebicie”. Dla kogoś jest to ogranicznik straty. Wokół poziomów fraktalnych ma miejsce tworzenie się „Strefy zawirowań”, strefy w której cena na krótkich interwałach czasowych porusza się w różnych kierunkach ze stosunkowo małą amplitudą. Prognozowanie ruchu ceny w tej strefie jest nieefektywne.
Rada: wykorzystujcie poziomy tylko jako punkt orientacyjny. Otwierajcie transakcje za granicami poziomów i starajcie się unikać wystawiania na poziomach oporu i wsparcia stopów, gdyż mogą to wykorzystać duzi traderzy (animatorzy rynku, o których będzie mowa poniżej). Jeśli transakcja już została otwarta w kierunku poziomów, to lepiej ją zamknąć do jego osiągnięcia. Inaczej możliwy jest odskok z prześlizgiwaniem się, co jeszcze bardziej pogorszy efekt.
W istocie pytanie sprowadza się do określenia tego, czy przebicie/odskok poziomu jest prawdziwe (trendowe), czy fałszywe (korektą). Czy warto ryzykować?
3. Otwarcie transakcji w strefach wykupienia i wyprzedania. Mowa jest o ryzyku wejścia w ogonie kończącego się trendu. klasyczny błąd to próba „wskoczenia do odjeżdżającego pociągu”. Tzn. otwierać jedną transakcję (a potem, możliwe, jeszcze kilka) w chwili, kiedy na przykład trend wzrostowy już się rozpędził. Na szczycie wzrostu poważni gracze zwijają transakcje, pokonując chomiki.
Wydaje się logiczne wykorzystanie tego samego RSI lub stochastyku, ale w celu zminimalizowania ryzyka są one nieefektywne: często się opóźniają, przewracają się w samych strefach i t. d. dlatego nawet korzystając ze specjalnych wskaźników w celu określenia stref, trader ryzykuje pomyłką w prognozie
Rada. Określamy oznaki spowolnienia trendu w następujący sposób. Porównujemy amplitudy trzech sąsiednich odcinków fraktalnych na interwale czasowym M1 ( na nim hamowanie trendu jest widoczne wcześniej). Jeśli widać zmniejszenie amplitudy (amplituda każdego następnego fraktalu spada), to można mówić o tym, że trend się wyczerpał.
I najprostsza rozsądna rada: wchodzicie na początku trendu, a nie próbujecie iść z tłumem. Bądźcie ostrożni z interpretacją sygnałów wskaźników, pewnych wskaźników nie ma.
4. Otwarcie transakcji w chwili braku wyraźnego trendu. Mowa jest o sytuacjach, kiedy trader przyjmuje za początek ruchu trendu korektę lub lokalny splash cenowy, co często obserwuje się w pozycji neutralnej. Trudne, tym bardziej bez doświadczenia, wizualnie określić granicę flatu, gdyż nie ma on wyraźnego początku i końca.
Rada. Proponuję znowu zwrócić się do porównania amplitudy ruchu ceny wewnątrz pozycji neutralnej. Jeśli na krótkim interwale czasowym pojawił się ruch z amplitudą, znacznie odchylonej od średniego znaczenia, należy się przygotować. Nie spieszcie się z wchodzeniem na rynek, pierwszy ruch może okazać się korektą. Analizujcie od razu kilka interwałów czasowych: sygnałowy – M1 – M5, potwierdzające, starsze interwały.=
5. Błędy w doborze parametrów wskaźników. Skutek to nieprawidłowe ujęcie sygnałów.
Zanim uruchomicie wskaźnik z wybranymi parametrami na rzeczywistym koncie, przetestujcie system (tester MT4, FxBlue). Szczegółowo o testowaniu i optymalizacji strategii przeczytacie w tym przeglądzie.
6. Zastosowanie stop loss. Zlecenia cięcia strat stosuje się podczas wyjścia ceny ze stref konsolidacji. Ustawiane są one po różnych stronach w rozrachunku, co drugi z nich działa. Istota ryzyka polega na tym, że miejsce ustawienia stop lossu określa się bardziej intuicyjnie i nie ma nic wspólnego z dynamiką ceny. Odległość obliczana jest np. w procentach od uśrednionego znaczenia ruchu notowań w strefie konsolidacji. Istnieje ryzyko, że cena wyjdzie ze strefy, dotknie stopu, po czym odejdzie w przeciwną stronę.
Rada: unikać strategii handlu ze stop lossami w celu zmniejszenia ryzyka.
7. Gwałtowny spadek notowań pod warunkiem otwarcia długiej pozycji. Istnieją przykłady, kiedy cena zmieniała się o 500 – 1000 punktów w ciągu kilku minut. Logiczne, że mało kto zdążał zareagować, a tym bardziej podjąć decyzję i przeprowadzić transakcję.
Rada. Wykorzystajcie stopy.
8.Działania animatorów rynku. Prywatny trader to tylko pionek w poważnej grze. Animatorzy rynku to duzi gracze, będący w stanie wpływać na notowania przy pomocy swojego kapitału w potrzebną dla nich stronę. Mogą oni tworzyć wstępne, niezbędne dla nich tło informacyjne, manipulując poprzez media, fora i inne zasoby prognozami, analityką i informacją.
Ale nie tylko to jest ich bronią. Mogą oni widzieć miejsca nagromadzeń sprzedających i kupujących, tzn. wcześniej ustawione stopy i limit order. Jak pokazuje praktyka, większość traderów stawia stopy w rejonie lokalnych ekstremów, przywiązuje się do silnych lub dużych poziomów wsparcia/oporu. Tam mogą być ustawiane stop lossy. Animatorzy rynku działają przeciwko tłumowi, pchając cenę w kierunku stref nagromadzenia stopów, w efekcie czego wbrew prognozom połowy traderów działają stop lossy.
Przykład. Animator rynku chce sprzedać walutę po bardziej atrakcyjnej, wysokiej cenie. Widzi on powyżej bieżących notowań (zielona linia pozioma na zrzucie poniżej) miejsca nagromadzenia stopów, będące w istocie zleceniami na zakup. Z drugiej strony animator rynku widzi na tym samym poziomie nagromadzenie limitów, które nie pozwala cenie wspiąć się jeszcze wyżej (równowaga zakresów).
Niewielkimi zleceniami pcha on cenę do góry do niezbędnego poziomu, po czym zaspokaja swoje zakresy na sprzedaż przez zlecenia na zakup (stop loss). Uwzględniając liczbę krótkich zleceń cena raczej nie pójdzie dalej do góry.
Rada. Przeciwstawianie się animatorom rynku jest bezsensowne. Dlatego trzeba nauczyć się określać potencjalne strefy nagromadzenia stop lossów i starać się ich unikać. Należy również brać pod uwagę, że wskaźniki nie mogą przewidzieć nagłych działań animatorów rynku. Dlatego racjonalnym będzie mniej orientować się na wskaźniki i większą uwagę zwracać na poziomy, formacje i informację giełdową (zakresy, stop lossy).
Jeśli możecie dać jeszcze jakieś przykłady potencjalnego ryzyka analizy technicznej, piszcie w komentarzach. Będziemy razem szukać wariantów ich zminimalizowania i optymalizacji.
W zakresie obniżenia ryzyka błędu prognozy w analizie fundamentalnej zaleceń jest niewiele:
- Nie wierzcie ślepo mediom, tym bardziej „autorskim” prognozom. Opierajcie się na oficjalnej statystyce agencji informacyjnych i oficjalnych zasobów.
- Korzystajcie z pomocniczych narzędzi analitycznych: kalendarz ekonomiczny, skanery akcji.
- Oceniajcie statystykę w dynamice, zestawiając ją z oczekiwaniami analityków i rezultatami poprzednich okresów.
I bądźcie gotowi do natychmiastowego reagowania na force majeure.
Hedgingowanie i lock jako metoda zabezpieczania ryzyka
Hedgingowanie i lock w swej istocie oznaczają jedno i to samo, czyli stworzenie tak zwanego lock, tzn. otwarcie dwóch transakcji w przeciwne strony (nie będę się wdawać w zasadniczą różnicę między nimi, istota jest ta sama). Załóżmy, że trader otworzył długą pozycję, ale cena poszła w dół. Trader otwiera przeciwną pozycję takiego samego zakresu. Strata z pierwszej pozycji jest rekompensowana przez zysk z drugiej.
Zalety lock:
- Przy prawidłowym ustawieniu „locków” i w odpowiednim czasie ich odblokowanie (usunięciu deficytowej lub zabezpieczającej pozycji) na nim można nawet zarobić. Istnieje nawet strategia handlu wg siatki stop lossów.
- Lock pozwala zarządzać zmienną stratą, która nie odzwierciedla się na bilansie i nie psuje statystyki handlowej.
Wada lock jest jedna: podczas nieumiejętnego otwarcia i zamknięcia zabezpieczających i podstawowych transakcji trader szybciej straci zarówno na transakcjach, jak i na spread.
Dlatego lock dla początkującego tradera odnosi się do kategorii narzędzi o wysokim ryzyku na równi z martingale, podczas gdy dla profesjonalisty lock i hedgingowanie są metodami zabezpieczenia deficytowych transakcji.
Strategii i zasadom lock warto poświecić oddzielny artykuł. I jeśli jest taka potrzeba, napiszcie o tym w komentarzach.
Jak zminimalizować ryzyko handlowe (ogólne rekomendacje dla portfela inwestycyjnego)
1. Dywersyfikacja. Póki co nie ma lepszej rekomendacji, jak ochrona inwestycji przed ryzykiem handlowym. Jedynie umiejętność prawidłowej dywersyfikacji portfela inwestycyjnego i okresowego jego równoważenia to swego rodzaju sztuka.
Rodzaje dywersyfikacji:
- Podział na aktywa. Najbardziej oczywisty rodzaj dywersyfikacji. Przy czym podział portfela może odbywać się nie tylko wg różnych par walutowych, ale również w kierunku depozytów, metali szlachetnych, kryptowalut, antykwariatu, nieruchomości i t. d.
- Dywersyfikacja wg poziomu ryzyka. Istnieją aktywa, które w przypadku force majeure drożeją (na przykład złoto). Są aktywa, których cena nawet w wyniku gwałtownych wahań na rynku praktycznie się nie zmienia. I są aktywa ze zmiennością 5% na dobę. Podział inwestycji między aktywami z różnym poziomem zmienności, ryzyka (a zatem i dochodowością) jest dywersyfikacją ryzyka. Radzę przeczytać artykuł o aktywach azylach.
- Dywersyfikacja instytucjonalna. Mowa tu o działaniu z kilkoma kontrahentami; różnymi brokerami, Forex oraz giełdami, instytucjami powiernictwa i t. d. jeśli w przypadku force majeure (jak to miało miejsce ze szwajcarskim frankiem) jeden kontrahent zbankrutował, to u innego można będzie wyprowadzić chociaż pozostałe pieniądze.
- Stosowna dywersyfikacja. Rozmieszczenie inwestycji między strategiami z różnym poziomem ryzyka: martingale i taktyki konserwatywne, scalping i strategie długoterminowe, handel ręczny i algorytmiczny.
- Statystyczna dywersyfikacja. Mowa tu o bezpośredniej i odwrotnej korelacji. Na przykład futures na kukurydzę i pszenicę najczęściej ma jednakową tendencję ceny, USD i złoto – różną. Portfel ze stosunkiem odwrotnym będzie mniej dochodowy, ale bardziej chroniony, gdyż w chwili spadku ceny jednego aktywu, wzrost ceny innego aktywu rekompensuje stratę.
Dywersyfikację inwestycji ogranicza tylko fantazja człowieka i jego umiejętność odczuwania, analizowania rynku. A także skłonność do ryzyka, ponieważ im większe jest ryzyko, tym większy potencjalny zysk. Dlatego ryzyko handlowe często przeplata się z ryzykiem psychologicznym.
2. Zabezpieczenie techniczne ryzyka handlowego:
Zamknięcie transakcji przed weekendem. Innym razem sytuacja na rynku Forex kardynalnie się zmienia w ciągu godziny. W dni robocze (załóżmy, że trader pracuje 24 godziny na dobę) na force majeure można jeszcze zdążyć zareagować. A weekend, kiedy rynki nie pracują, mogą mieć miejsce nieprzyjemne niespodzianki. Przykładem są ataki dronów na Arabię Saudyjską. I jeszcze gorzej, jeśli rynek po weekendzie otwiera się z gapem (przerwą cenową).
Umiarkowane stosowanie dźwigni finansowej. Logiczne. Na długiej dźwigni wystarczy niewielki force majeure, aby zamknąć się zgodnie ze stop out.
Obliczenie zakresu lota zgodnie z zakresem Waszego depozytu, poziomem ryzyka transakcji i depozytu oraz innymi czynnikami. Szczegółowo o tym możecie przeczytać tu.
Zakończenie
Strategii Forex bez ryzyka nie ma. Czy trzeba minimalizować ryzyko handlowe na Forex? Moim zdaniem nie. kto chce zminimalizować ryzyko, może w ogóle nie zajmować się tradingiem, inwestując w depozyt. Ryzyko trzeba optymalizować, odpowiednio oceniając swoje możliwości i możliwość pogodzenia się ze stratą. Polityka ograniczenia ryzyka i jego zbilansowanie to polityka risk management, opracowanie której jest obowiązkowe przed rozpoczęciem tradingu na rzeczywistym koncie. Opracować system risk management możecie tylko Wy, dlatego wspólnych rekomendacji tu nie ma. Mam nadzieję, że to, co opisałem w jakimś stopniu pomoże Wam w opracowaniu własnej polityki optymalizacji ryzyka.
Jeśli są jakieś pytania, napiszcie w komentarzach. Jeśli z czymś się nie zgadzacie lub chcecie coś dodać, piszcie!
P.S. Podobał się mój artykuł? Udostępnij go w sieciach społecznościowych, najlepszy sposób na podziękowanie:)
Treść tego artykułu stanowi wyłącznie prywatną opinię autora i może nie pokrywać się z oficjalnym stanowiskiem LiteForex. Materiały publikowane na tej stronie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie mogą być traktowane jako porada inwestycyjna ani konsultacja w rozumieniu dyrektywy 2014/65/UE.
Zgodnie z przepisami prawa autorskiego artykuł ten jest chronionym obiektem własności intelektualnej, co obejmuje zakaz kopiowania i rozpowszechniania bez zgody.
