Jednym z głównych zadań tradera jest określenie trendu, aby otworzyć korzystną pozycję i w przyszłości osiągnąć solidny zysk. W warunkach wysokiej zmienności rynkowej profesjonaliści często stosują niestandardowe narzędzia techniczne. Jednym z takich narzędzi jest wykres “Kółko i krzyżyk”.
W tym materiale dowiesz się więcej o właściwościach i unikalnych cechach kółek i krzyżyków. W artykule znajdują się również praktyczne przykłady handlu z wykorzystaniem tego typu wykresów.
Artykuł obejmuje następujące tematy:
Czym jest wykres “Kółko i krzyżyk”?
To prawdopodobnie pierwszy wykres cenowy, który nie jest bezpośrednio związany z kulturą japońską. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z 1881 roku. Z dostępnych źródeł wiadomo, że "kółko i krzyżyk" pojawiło się w USA i zostało przedstawione przez Josepha Kleina i Charlesa Dowa. Nawet dziś "kółko i krzyżyk" jest popularną metodą analizy technicznej wśród traderów i inwestorów z Ameryki Północnej.
Pod względem konstrukcji wykres ten przypomina Renkov. Tutaj również ustalany jest rozmiar bloku, który przy wzroście notowań staje się krzyżykiem (zielonym), a przy spadku – kółkiem (czerwonym).
Jak formują się kółka i krzyżyki?
Podczas ruchu ceny w górę lub w dół w wybranym przedziale czasowym rysowana jest wielokrotność rozmiaru bloku w postaci odpowiedniej liczby krzyżyków lub kółek. Reszta zawsze jest zerowana, co oznacza, że rysowane są tylko pełne bloki bez reszty.
Jeśli w danym przedziale czasowym nie było ruchu, "kółka/krzyżyki" nie zostaną narysowane na wykresie. W rezultacie jeden słupek kółek i krzyżyków może być budowany przez nieokreśloną ilość czasu, w zależności od dynamiki rynku i rozmiaru bloku.
Kolejną charakterystyczną cechą wykresu "kółko i krzyżyk" jest parametr "reversal", który określa, o ile bloków cena musi zmienić się w przeciwnym kierunku, aby na wykresie pojawił się nowy słupek.
Najczęściej domyślną wartością jest 3. To znaczy, że jeśli rozmiar bloku wynosi 100 USD, cena musi skorygować się co najmniej o 300 USD w przypadku wzrostu, aby na wykresie powstał nowy słupek składający się z trzech kółek. Analogiczna sytuacja występuje przy trendzie niedźwiedzim.
Charles Dow nazywał ten wykres "książkowym", ponieważ w dawnych czasach rysowano go w zeszytach i książkach z kratkami. Właściwości tego wskaźnika sprawiają, że jest on dość kompaktowy. Na jednej stronie, przy dużym bloku, można było zmieścić historię ruchu cenowego z kilku lat.
Współczesne technologie ułatwiają życie traderowi, eliminując potrzebę ręcznego rysowania. Porównajmy wykres "kółko i krzyżyk" z klasycznym wykresem świecowym.
Jak pracować z wykresami “Kółko i krzyżyk”?
Dla analizy wybrałem BTCUSD na interwale czterogodzinnym. Aby ułatwić późniejsze porównanie z Renko i innymi niestandardowymi wykresami, użyłem analogicznego rozmiaru bloku 125 USD. Parametr Reversal pozostawiłem domyślny (3 bloki).
Chciałbym zwrócić uwagę na cechy konstrukcji wykresu “Point & Figure”:
Liczenie bloków rozpoczyna się od zera (0).
Bloki są budowane na podstawie poziomów zamknięcia, bez uwzględnienia ekstremów.
Granice bloków (krzyżyków i kółek) są niezależne od cen i służą jedynie do wizualizacji. Długość kolumny jest liczona od środka krzyżyka lub kółka, a nie od ich krawędzi.
Na wykresie powyżej, po prawej stronie pod zieloną strzałką, widzimy dużą rosnącą kolumnę krzyżyków. Na wykresie świec japońskich została ona zaznaczona dużym zielonym owalem.
25 sierpnia rozpoczął się zwrot. Ponieważ parametr Reversal wynosi 3, a rozmiar bloku 125 USD, kolumna z czerwonymi kółkami pojawia się przy spadku o 375 USD.
Ostatni pełny blok tego zielonego słupka zamknął się na poziomie 9625 USD (zaznaczony szarą strzałką).
Po tym, jak cena poszła w dół i przekroczyła poziom 9250 USD (9625 - 375), na wykresie pojawiły się trzy pierwsze zera. Pierwsze zero zawsze będzie niżej o jedno pole niż ostatni krzyżyk z poprzedniego słupka.
Z uwagi na to, że pomiar długości zaczyna się od środka, a nie od wizualnych krawędzi zera, na wykresie widzimy wszystkie sześć kółek, gdzie długość słupka zaczyna swój pomiar od początku drugiego bloku.
Ostatni pełny blok pierwszego słupka zamknął się na poziomie 8875 USD. "Fragmenty" kilku świec, które nie zmieściły się w ostatnim bloku i nie utworzyły swojego własnego, nie zostały uwzględnione na wykresie "Kółko i krzyżyk" (oznaczyłem ten obszar niebieskim owalem na wykresie świec japońskich).
Następnie na wykresie zaczęła tworzyć się fala nr 2, oznaczona niebieską strzałką 2.
Dzięki jednej dużej zielonej świecy, której długość przekracza 375 USD, od razu zostały spełnione warunki dla 3 bloków. Pojawił się nowy słupek z krzyżykami, a pomiar zaczyna się ponownie od drugiego (zielonego) bloku na poziomie 9000 USD.
Zaraz po gwałtownym wzroście cena weszła w korektę, ale bariera 375 USD nie została pokonana. Na wykresie Kółko i krzyżyk to załamanie nie zostało odzwierciedlone, czyli zostało uznane za fałszywy ruch.
Następnie wzrost został wznowiony i przekroczył poziom 9250 o 125 USD, co doprowadziło do utworzenia kolejnego krzyżyka w słupku.
Ostatni pełny blok tej zielonej kolumny zamknął się na poziomie 9625 USD (zaznaczony szarą strzałką). Gdy cena spadła poniżej 9250 USD (9625 - 375), na wykresie powstały trzy pierwsze kółka. Pierwsze kółko zawsze będzie niższe o jedno działanie niż ostatni krzyżyk poprzedniej kolumny.
Z racji tego, że długość jest mierzona nie od wizualnych granic kółka, a od jego środka, na wykresie widać sześć kółek, gdzie długość kolumny zaczyna się od początku drugiego bloku.
Ostatni pełny blok pierwszej kolumny zamknął się na poziomie 8875 USD. Części świec, którym nie udało się zmieścić w ostatnim bloku i utworzyć nowego, nie zostały uwzględnione na wykresie Kółko i krzyżyk (zaznaczyłem je niebieskim owalem na wykresie świec japońskich).
Następnie na wykresie zaczęła się tworzyć fala nr 2, zaznaczona niebieską strzałką. Dzięki jednej dużej zielonej świecy, której długość przekroczyła 375 USD, natychmiast spełniono warunek 3 bloków. Pojawiła się nowa kolumna z krzyżykami, a liczenie zaczęło się ponownie od drugiego (zielonego) bloku na poziomie 9000 USD.
Po nagłym wzroście cena przeszła w korektę, ale bariera 375 USD nie została przekroczona. Na wykresie Kółko i krzyżyk ten ruch nie został uwzględniony, co oznacza, że został uznany za fałszywy. Następnie wzrost wznowił się i przekroczył poziom 9250 o 125 USD, co spowodowało utworzenie kolejnego krzyżyka w kolumnie.
Następnie sytuacja się powtarza, ale w przeciwnym kierunku.
Ostatni pełny blok powstał na poziomie 9375 USD. Cena nie zdołała później wykonać kroku o 125 USD po zamknięciu świecy.
Potem rozpoczęła się kolejna korekta. Warunek trzech bloków został spełniony dopiero 1 maja, więc wtedy na wykresie Kółko i krzyżyk pojawiła się nowa kolumna z trzema czerwonymi kółkami.
Największą zaletą wykresu Kółko i krzyżyk, moim zdaniem, jest możliwość przeprowadzenia graficznej analizy na tych wykresach.
Przy czym formacje klasycznej analizy graficznej działają według tych samych zasad, co zazwyczaj.
Na wykresie powyżej mamy pełny zestaw formacji:
1 – przebicie trendu wzrostowego;
2 – utworzenie się figury "Niedźwiedziej Flagi";
3 – przebicie "Trójkąta Zwyżkującego" w górę;
4 – zadziałała formacja "Podwójnego Szczytu".
Na tych wykresach często pojawiają się również formacje "Głowa i ramiona" oraz trójkąty symetryczne.
Zasady działania tych formacji są takie same jak na wykresach świec japońskich. Szerzej o nich można przeczytać w tym artykule.
Praktyczne zastosowanie wykresów “Kółko i krzyżyk”
Przyjrzyjmy się wykresowi BTCUSD. Zgodnie z pierwotną prognozą oczekiwano ruchu bocznego, który można zauważyć na wykresie Kółko i krzyżyk. Było to widoczne po linii wsparcia, która była rysowana na wykresie. Wskaźnik MACD nie wskazuje jasnego kierunku.
Bycza dywergencja na wykresie świec japońskich potwierdziła to założenie.
Bycza dywergencja na wykresie świec japońskich potwierdziła to założenie.
Cena przestała spadać i weszła w trend boczny. Ruch BTCUSD odbywa się w wąskim przedziale — na wykresie Kółko i krzyżyk mieści się to w czterech krzyżykach o wartości 108 USD każdy.
Tym sposobem na wykresie po prawej stronie powstaje symetryczny trójkąt. Widać również, że mamy jeszcze przestrzeń na kilka krzyżyków, co może oznaczać potencjalny wzrost do 7000 USD.
Ten eksperyment potwierdził, że „Point & Figure” są idealne do globalnej analizy rynku. Pozwalają kompaktowo i przejrzyście zobrazować całą dynamikę cen. Dzięki Kółku i krzyżykowi można określić globalne wzorce i poziomy wsparcia i oporu.
„Kółko i krzyżyk” pozwala również określić długość obecnego trendu. Istnieje na to kilka metod.
Liczymy liczbę kolumn w poprzednim trendzie aż do momentu odwrócenia
Aby określić trend, musimy policzyć liczbę kolumn, które wyznaczały długość poprzedniej fali. Otrzymana wartość będzie równa minimalnej liczbie krzyżyków lub kółek w obecnej kolumnie trendu.
Jak widać na wykresie powyżej, trend spadkowy składa się z dziewięciu kolumn, więc w kolejnej fali wzrostowej powinniśmy zobaczyć co najmniej dziewięć krzyżyków, co faktycznie miało miejsce.
Liczenie poziome
Bierzemy podstawę konsolidacji w najszerszym miejscu i liczymy liczbę symboli w tej podstawie. Przy obliczaniu celu dla trendu wzrostowego mnożymy tę liczbę przez 3, a w przypadku trendu spadkowego – przez 2.
Na powyższym wykresie najszersza kolumna składała się z 9 krzyżyków. Aby obliczyć cel dla przyszłego trendu wzrostowego, mnożymy tę liczbę przez 3. Otrzymujemy 27 krzyżyków. Na wykresie każdy krzyżyk ma krok 108 USD, co oznacza, że długość trendu wyniesie
9 x 3 x 108 = 2916 USD.
Jak widać na wykresie, cel został wyznaczony bardzo precyzyjnie.
Liczenie pionowe
Ten sposób jest podobny do liczenia poziomego, ale do obliczeń bierzemy pierwszy kolumnowy zwrot, który stanowi podstawę trendu.
Na powyższym zrzucie ekranu widać, że u podstawy trendu wzrostowego znajdowała się kolumna z dziewięcioma krzyżykami. Oznacza to, że przewidywany cel powinien wynieść również 2916 USD, licząc od podstawy trendu. Cel ten nie został jednak osiągnięty, choć zabrakło naprawdę niewiele.
W przypadku obliczeń dla trendu spadkowego postępujemy tak samo, z tą różnicą, że mnożymy przez 2.
Przebicie poziomu 8/1 z wachlarza Ganna
Kolejnym oryginalnym sposobem określenia punktu zakończenia trendu jest zastosowanie wachlarza Ganna. Aby go użyć, początkowy punkt wachlarza należy umieścić na ostatnim krzyżyku w trendzie wzrostowym lub na ostatnim kółku w trendzie spadkowym. Końcowym punktem dla wachlarza będzie ostatnia wartość kolumny zwrotnej. Na wykresie zostanie utworzony wachlarz, gdzie linia 8/1 będzie linią trendu. Przebicie tej linii będzie oznaczać zmianę kierunku.
Na powyższym wykresie czerwonymi krzyżykami zaznaczono punkty kontrolne, na podstawie których zbudowano wachlarz Ganna. Pierwszy punkt to najwyższy krzyżyk w ostatniej rosnącej kolumnie trendu byczego. Drugi punkt kontrolny to ostatnie kółko w pierwszej spadającej kolumnie niedźwiedziego trendu.
Wyjście z wachlarza z przecięciem linii 8/1 sygnalizuje zmianę trendu na wzrostowy.
Analogicznie ocenia się długość byczego trendu.
Wyjście z poprzedniej fali wzrostowej w 100% spełnia regułę przebicia poziomu 8/1 z wachlarza Ganna (zaznaczono zielonym haczykiem). Zielone krzyżyki przedstawiają punkty krańcowe dwóch przejściowych trendów, na podstawie których zbudowano wachlarz Ganna. Warto zauważyć, że w tym przypadku nie ma fałszywych przebić. Jeśli nastąpiło przebicie poziomu, tworzymy nowy wachlarz, który zacznie się od punktu zwrotnego impulsu, który przebił poprzedni wachlarz.
Jeśli zbudujemy wachlarz dla każdego zwrotnego impulsu, zobaczymy następujący obraz:
Na powyższym wykresie ostatni impuls wzrostowy przebił wachlarz (zaznaczone zielonym owalem) — jest to sygnał o zmianie trendu. Jednak ruch był na tyle krótki, że cena wróciła do spadkowej fali.
Tym niemniej należy zbudować nowy wachlarz.
Pierwsza impulsowa fala przebiła wachlarz w dół. Oznacza to, że trend znów się zmienił i należy zbudować nowy wachlarz.
W ten sposób dotarliśmy do ostatniego wachlarza, który wciąż jest aktualny:
Na wykresie widać, że gdy cena przekroczy 7200 USD, trend spadkowy zmieni się na wzrostowy. Jeśli jednak przebicia nie będzie i cena wróci do poziomów wsparcia, przy kolejnym wzroście sygnałem zmiany trendu będzie przebicie poziomu 6700 USD.
Uwaga: metoda ta została opracowana przeze mnie i przetestowana tylko na parze BTCUSD. Wyniki przy handlu innymi aktywami mogą być inne.
Podsumowanie
"Kółko i krzyżyk" to doskonałe narzędzie do określania kluczowych poziomów wsparcia i oporu. Na tym wykresie można również zidentyfikować formacje graficzne, które mogą sugerować przyszły ruch cen.
Główną, a być może jedyną wadą "Kółka i krzyżyka" jest opóźnianie sygnałów. Dlatego najlepiej jest używać go w połączeniu z klasycznymi świecami japońskimi oraz wskaźnikami technicznymi.
"Kółko i krzyżyk" najlepiej sprawdza się w strategiach opartych na trendach, pomagając zidentyfikować sygnały odwrócenia i zredukować liczbę fałszywych sygnałów.
Pytania dotyczące wykresów „Point & Figure”
Wykres "Point&Figure" to rodzaj wykresu cenowego, który służy do identyfikacji trendów i zmniejszenia szumów rynkowych. Wykres przedstawia krzyżyki (podczas wzrostu) i kółka (podczas spadku), gdy cena osiąga określony poziom.
Wykresy "Kółko i krzyżyk" zwykle stosuje się na wyższych interwałach czasowych, od H4 wzwyż. Pozwala to na identyfikację dużych trendów i zmniejszenie liczby fałszywych sygnałów.
Do wykresu "Kółko i krzyżyk" doświadczeni traderzy często używają wskaźnika MACD, który pomaga zidentyfikować stan wykupienia/przeciążenia rynku, co może umożliwić wcześniejsze wykrycie nowego trendu.
Wykres "Point & Figure" najlepiej sprawdza się w strategiach trendowych, w połączeniu z klasycznymi świecami japońskimi i wskaźnikami technicznymi. Analiza graficzna również ma zastosowanie, a różne formacje cenowe mogą sugerować przyszłe ruchy cen.
Gdy cena przemieszcza się o określoną liczbę punktów (ustaloną w ustawieniach wykresu), tworzy się krzyżyk lub kółko, w zależności od kierunku trendu. Wykres nie jest związany z osią czasu, a jeśli na rynku nie ma wyraźnych ruchów, krzyżyki ani kółka nie są formowane. Wykres również pokazuje historyczne poziomy wsparcia i oporu, umożliwiając ocenę perspektyw rynkowych i otwieranie korzystnych pozycji.
Wykres można przetestować na rachunku demo, dostępnym na platformie internetowej LiteFinance. terminal internetowy oferuje różne wskaźniki techniczne, które można zastosować na różnych rynkach.
Domyślnie w terminalu MetaTrader 4 nie ma wykresu "Kółko i krzyżyk", ale można go pobrać jako dodatkowe narzędzie.
Treść tego artykułu stanowi wyłącznie prywatną opinię autora i może nie pokrywać się z oficjalnym stanowiskiem LiteForex. Materiały publikowane na tej stronie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie mogą być traktowane jako porada inwestycyjna ani konsultacja w rozumieniu dyrektywy 2014/65/UE.
Zgodnie z przepisami prawa autorskiego artykuł ten jest chronionym obiektem własności intelektualnej, co obejmuje zakaz kopiowania i rozpowszechniania bez zgody.
